خوارج که در طول تاریخ همواره صدمات جبران ناپذیری به مسلمانان وارد کرده اند؛ هرگاهی که قیام نموده‌اند؛ بهترین افراد امت به دست آنان به شهادت رسیده‌اند، چنانکه در روایات آمده است: «یقتلون خیارالمسلمین».
علامه ابن حجر رحمه الله می فرماید: أَمَّا الْخَوَارِجُ فَهُمْ جَمْعُ خَارِجَةٍ أَيْ طَائِفَةٍ وَهُمْ قَوْمٌ مُبْتَدِعُونَ سُمُّوا بِذَلِكَ لِخُرُوجِهِمْ عَنِ الدِّينِ وَخُرُوجِهِمْ عَلَى خِيَارِ الْمُسْلِمِينَ.
ترجمه: خوارج جمع خارجة است، این قومی است که بدعت گذار به حساب می آید و آنها را خوارج به سببی میگویند که از فهم صحیح دین خارج شده بر علیه بهترین مسلمانان می‌برآیند.
نکته: مجاهدینی که در محاذ ها در مقابل طاغوتیان به فعالیت مسلحانه و جهاد می پردازند؛ عده ای به آن مجاهدین خوارج می گویند حالانکه این تعریفی که ابن حجر رحمه الله ارائه کرده است در مورد این مجاهدین صدق نمی کند، زیرا این مجاهدین بر ضد خیار مسلمانان خروج و قیام نکرده اند، بلکه جهاد را در مقابل غلامان کفر و محافظین قوانین کفری آغاز نموده‌اند.
دیگر اینکه مجاهدین از دین خارج نشده‌اند؛ زیرا اینها نافذ شدن دین را می خواهند، حالانکه خارج بودن خوارج از دین امریست هویدا.
نویسنده کتاب (الخوارج عقیدة وتاریخ وحاضر) در صفحه دوم کتاب مذکور چنین می‌نگارد:
فقط ظهرت بوادرها في زمن رسول الله صلى الله عليه وسلم، عندما طعن عبدالله ذو الخويصرة التميمي بقسمة رسول الله صلى الله عليه وسلم وقال فيها -ولبئس ما قال-: هذه قِسمة ما أُريد بها وجه الله .
وقال أيضاً، إعدل يا رسول الله، فقال الصادق الأمين: (ويلك، إن لم أعدل فمن يعدل؟)
ثمّ قال فيه: يخرج من ضئضئ هذا قوم تحقرون صلاتكم إلى صلاتهم وصيامكم إلى صيامهم يمرقون من الدين كما يمرق السهم من الرمية. أنظر كامل القصّة في البخاري ومسلم.
أمّا من حيث كونها فرقة لها تجمّع وعقائد وشوكة، فقد ظهر هذا بعد التحكيم الذي حدث بطلب منهم (وكانوا في جيش عليّ رضي الله عنه وأرضاه وطالبوه بالتحكيم) بين عليّ ومعاويةرضوان الله عليهم جميعاً، ثمّ قاتلهم عليّ رضي الله عنه حتّى كان قتله رحمه الله ورضي عنه على أيديهم الخبيثة.
ترجمه: اولین تیغ خوارج در زمان پیامبر صلی الله علیه وسلم وقتی پدیدار شد که پیامبر صلی الله علیه و آله غنائم را تقسیم می کرد، همین بود که عبدالله ذوالخویصرة علیه تقسیم پیامبر صلی الله علیه وسلم اعتراض نمود که تقسیم شما بر اساس خواست الله متعال نیست العیاذ بالله.
ای رسول خدا عدالت کن! پس پیامبر صلی الله علیه وسلم به او فرمود: اگر من عدالت نکنم؛ پس چه کسی عدالت را اجرا می‌کند، آنگاه پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: در سلسله این شخص مردمی خواهند بود که شما در مقایسه با نماز و روزه آنان، نماز و روزه خود را کم و ضعیف می شمارید، اما از دین چنان خارج میگردند که تیر از کمان خارج میگردد.
البته چنین گروهی که یک مجموعه منظم باشند و اعتقادات و شوکت و قدرت خود را داشته باشند، پس از آن مسأله تحکیم به وجود آمدند؛ آن تحکیمی که بر اساس درخواست خود آنان به وجود آمده بود؛ آنان در لشکر علی رضی الله عنه بودند و از علی رضی الله عنه خواستند که بین او و معاویه رضی الله عنه تحکیم صورت گیرد، سپس با علی رضی الله عنه جنگ نمودند تا اینکه علی رضی الله عنه به دست خبیث آنان به شهادت رسید.
پس اصطلاح خوارج یا اسم خوارج کدام نام جدیدی نیست، بلکه اسم قدیمی است؛ که پیش از همه پیامبر صلی الله علیه وسلم آنرا تلفظ نموده و فرمودند که: (الخوارج کلاب النار) سه مرتبه بر این کلمات تأکید نمود که؛ خوارج سگ‌های جهنم هستند.
همچنین پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلّم فرموده است: (هم شرار الخلق عندالله) نزد خدواند متعال خوارج مضرترین و بدترین مردم در تمام مخلوقات هستند. در حدیثی دیگر آمده است که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلّم فرمودند: (اولئک لهم النار) جهنم برای همین خوارج است.
علامه شوکانی رحمه‌الله در صفحه ۱۸۷ جلد هفتم نیل الاوطار می‌فرماید:
بَابُ قِتَالِ الْخَوَارِجِ؛ هُمْ جَمْعُ خَارِجَةٍ: أَيْ طَائِفَةٍ، سُمُّوا بِذَلِكَ لِخُرُوجِهِمْ عَنْ الدِّينِ وَابْتِدَاعِهِمْ أَوْ خُرُوجِهِمْ عَنْ خِيَارِ الْمُسْلِمِينَ.
ترجمه: خوارج جمع خارجة است، آنان را از این‌رو خوارج میگویند که از فهم صحیح دین بیرون شده‌اند و بدعت را برگزیده‌اند، یعنی فهم و تشریحی را که سلف صالح اهل سنت و جماعت از قبیل صحابه‌ی کرام، تابعین، تبع تابعین و ائمه مجتهدین از رین داشته‌اند؛ خوارج مخالف این نوع تبیین و فهم هستند، راه بدعت را انتخاب کرده‌اند و از زمره بهترین مردم بیرون شده‌اند.
ابن حجر رحمه‌الله در فتح‌الباری می‌گوید:
وَكَانَ ابن عُمَرَ يَرَاهُمْ شِرَارَ خَلْقِ الله …
ترجمه: ابن عمر رضی‌الله‌عنهما آنها را بدترین مردم در میان مخلوقات می‌دانست؛ زیرا آیات مربوط به کافران را به مسلمانان اطلاق می‌نمودند.
وَصَلَهُ الطَّبَرِيُّ فِي مُسْنَدِ عَلِيٍّ مِنْ تَهْذِيبِ الْآثَارِ مِنْ طَرِيقِ بُكَيْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْأَشَجِّ أَنَّهُ سَأَلَ نَافِعًا كَيْفَ كَانَ رَأْيُ بن عُمَرَ فِي الْحَرُورِيَّةِ قَالَ كَانَ يَرَاهُمْ شِرَارَ خَلْقِ اللَّهِ انْطَلَقُوا إِلَى آيَاتِ الْكُفَّارِ فَجَعَلُوهَا فِي الْمُؤْمِنِينَ قُلْتُ وَسَنَدُهُ صَحِيحٌ وَقَدْ ثَبَتَ فِي الْحَدِيثِ الصَّحِيحِ الْمَرْفُوعِ عِنْدَ مُسْلِمٍ مِنْ حَدِيثِ أَبِي ذَرٍّ فِي وَصْفِ الْخَوَارِجِ هُمْ شِرَارُ الْخَلْقِ وَالْخَلِيقَةِ.
“خوارج بدترین مخلوقات در میان انسان‌ها و حیوانات هستند”.
وَ عِنْدَ أَحْمَدَ بِسَنَدٍ جَيِّدٍ عَنْ أَنَسٍ مَرْفُوعًا مِثْلَهُ وَعِنْدَ الْبَزَّارِ مِنْ طَرِيقِ الشَّعْبِيِّ عَنْ مَسْرُوقٍ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ ذِكْرُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْخَوَارِجَ فَقَالَ هُمْ شِرَارُ أُمَّتِي يَقْتُلُهُمْ خِيَارُ أُمَّتِي.
“خوارج در امت من بدترین طبقه هست که بهترین طبقه امت من آنها را می‌کشد”.
وَسَنَدُهُ حَسَنٌ وَعِنْدَ الطَّبَرَانِيِّ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ مَرْفُوعًا هُمْ شَرُّ الْخَلْقِ وَالْخَلِيقَةِ يَقْتُلُهُمْ خَيْرُ الْخَلْقِ وَالْخَلِيقَةِ وَ فِي حَدِيثِ أَبِي سَعِيدٍ عِنْدَ أَحْمَدَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ وَفِي رِوَايَةِ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي رَافِعٍ عَنْ عَلِيٍّ عِنْدَ مُسْلِمٍ مِنْ أَبْغَضِ خَلْقِ اللَّهِ إِلَيْهِ.
“مبغوض‌ترین مخلوقات نزد خداوند خوارج هستند”.
وَفِي حَدِيثِ عَبْدِ الله بْنِ خَبَّابٍ يَعْنِي عَنْ أَبِيهِ عِنْدَ الطَّبَرَانِيِّ شَرُّ قَتْلَى أَظَلَّتْهُمُ السَّمَاءُ وَأَقَلَّتْهُمُ الْأَرْضُ.
“آنها بدترین قربانیان روی زمین و زیر آسمان هستند”.
وَ فِي حَدِيثِ أَبِي أُمَامَةَ نَحوه وَعند أَحْمد وبن أَبِي شَيْبَةَ مِنْ حَدِيثِ أَبِي بَرْزَةَ مَرْفُوعًا فِي ذِكْرِ الْخَوَارِجِ شَرُّ الْخَلْقِ وَالْخَلِيقَةِ يَقُولُهَا ثَلَاثًا وَعند بْنُ أَبِي شَيْبَةَ مِنْ طَرِيقِ عُمَيْرِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ هُمْ شَرُّ الْخَلْقِ.
خوارج در میان همه جان‌داران بدترین مخلوق هستند، زیرا خون مسلمانان را به نام ارتداد و تکفیر می‌ریزند در حالی‌که تکفیر و کشتن مسلمان جنایت بزرگی است.
در حدیثی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلّم می‌فرماید: عن ابن عمر رضي‌الله‌عنهما قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: إذا قال الرجل لأخيه يا كافر فقد باء بها أحدهما فإن كان كما قال وإلا رجعت عليه. (متفق علیه)
ترجمه: وقتی کسی به برادر مسلمانش می‌گوید: کافر. یکی از آنها مصداق این کفر قرار می‌گیرد؛ اگر واقعاً کافر باشد سخن وی درست است اما اگر کافر نباشد، گوینده خودش کافر می‌شود، یعنی این سخن به گوینده‌اش برمی‌گردد.
همچنین خون مسلمانان بسیار محترم است، این مورد به احتیاط و مراقبت فراوان نیاز دارد؛ در حدیثی نقل شده است که رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلّم فرمودند: “اول ما یقضی بین الناس یوم القیامة فِي الدماء” ترجمه: در روز قیامت اولین تصمیم در مورد خون ناحق گرفته می‌شود.
همچنین پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلّم می‌فرماید: اِنّ من ورطات الامور الّتي لَا مخرج لمن أوقع نفسه فیها سفک الدم الحرام بغیر حلّه.
ترجمه: یکی از کارهای هلاک‌کننده‌ی که انسان اگر یک بار خود را در آن بیاندازد پس از آن راهی برای خروج ندارد؛ ریختن خون حرام بدون اذن شرعی است.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: لو أَنّ أهل السماء و أهل الأرض اشترکوا في دمِ مؤمنٍ لأَکَبّهم الله في النار.
ترجمه: اگر باشندگان آسمان‌ها و زمین در کشتن یک مؤمن مسلمان دست داشته باشند، قطعاً خداوند همه این مردم را سرنگون به جهنم خواهد انداخت.
علامه ابوحفص حنبلی رحمه‌الله در تفسیر این آیه «افمن زیّن له سوء عمله فرأه حسنا» می‌نویسد که: فقال قتادة: منهم الخوارج الذین یستحلون دماء المسلمین و أموالهم. ترجمه: خوارج نیز از جمله همین افراد هستند زیرا خون و مال مسلمانان را بر خود حلال می‌دانند.
ادامه دارد …