عابد سلیم
خوارج جمع خارجُ است که از خروج مشتق شده است، که به معنی بیرون شدن است و خارج در لغت بیرون شده را می‌گوید، به طور مثال، از خانه و یا هم از یک جماعت و دیگر… خارج شدن.
و خوارج اشخاص و یا هم یک گروه خارج شده است.
في اللغة: الخوارج في اللغة جمع خارج، وخارجي اسم مشتق من الخروج، وقد أطلق علماء اللغة كلمة الخوارج في آخر تعريفاتهم اللغوية في مادة ((خرج)) على هذه الطائفة من الناس؛ معللين ذلك بخروجهم عن الدين أو على الإمام علي، أو لخروجهم على الناس (١)
اگر فواعِلُ جمع فاعِلةٌ (مؤنث) است، بنا بر این خوارج باید جمع خارجةٌ باشد؟
جواب: هر گاه که فاعِلٌ به شکل اسم بیاید پس به لفظ فَواعِلُ جمع میشود.
مثلًا: کاهِلٌ به کواهِلُ جمع میشود.
تعریف اصطلاحی خوارج :
در اصطلاح: علما در تعریف اصطلاحی خوارج اختلاف نظر کرده اند که نتیجه آن این است:
بعضی علماء کرام اینها را تعریف عام و سیاسی میکنند و میگویند که خروج علیه یک امام که برأی متفق مردم برگزیده شده باشد، خروج پنداشته میشود، در هر زمانه که باشد برخی از آنها فرقه ای را که در مقابل حضرت علی رضی الله عنه قیام (خروج) کرده بودند جدا کردند.
امام اشعری رحمه الله می گوید: (( علت اینکه اینها را خوارج میګویند، اینست که بر ضد علي رضی الله تعالی عنه خروج کرده بودند )) .
ابن حزم رحمه الله افزوده که نام خوارجی به هرکسی اطلاق می شود که شبیه کسانی است که علیه حضرت علی قیام (خروج) کرده بودند یا در هر زمانی که نظریات یکسانی با اینها دارند.
شهرستانی راجع به تعریف خوارج مینویسد:
هر کس که از اطاعت امام حق، کسی که مورد توافق مسلمانها گردیده باشد، خارج شود خارجی به شمار میرود. اگر چه، در زمان اصحاب کرام در مقابل خلفائ راشدین و یا هم بعد از آن در مقابله با تابعین و دیگر امرای مسلمان باشد.