خوارج آن گروه گمراه و بی راه امت مسلمه است، که در برابر حضرت علی(کرم الله وجهه) قیام و بغاوت نموده اند.
امام شهرستانی (رح) در کتاب الملل و النحل نوشته است:
قیام در مقابل یک نظام یا حاکم شرعي و منتخب شده را؛ خارجیت (خوارج )می گویند، فرق نمیکند که این قیام و بغاوت در زمان صحابه کرام یا تابعین باشد ویا در کدام زمان دیگر، در مقابل حاکم شرعی مردم (الملل و النحل:۱۰۵۱)
علامه آجری (رح) می‌فرماید؛
مراد از خوارج؛ مردم کثیف، خراب و شریر هستند، عقاید خوارج قبلی و فعلی، هردو میراثی است، وظیفه آنها بغاوت در مقابل حاکم میباشد و خوارج عموما قتل مسلمانان را روا می‌دانند. (کتاب الشریعة ۲۴)
علامه بربهاری (رح) می‌فرماید:
کسیکه در مقابل کدام نظام اسلامی و حاکم مسلمانها، بغاوت کند، خارجی است، آنها به اتحاد مسلمان ها بی عزتي میکنند و ضرر می‌رساند، اگر کسی به همین حالت از دنیا رفت پس در مرگ جهالت و نادانی از دنیا رفته است. (شرح السنة ۷۶)
حافظ این حجر العسقلانی(رح) می‌فرماید:
مراد از خوارج آن کسانی هستند که بگونه ای ثالث بالخیر از طرف حضرت علی (رض) ، حضرت موسی اشعری (رض) مخالفت کردند و صلح بین آنها را ناروا و غلط گفت؛ از خانواده ای حضرت علی و حضرت عثمان (رض) برائت و بیزاری اعلان نمود و در مقابل آنها جنگ کردند. اگر اینها به حضرت علی و حضرت عثمان(رض) کافر می‌گویند. پس اینها گروه متعصب، متشدد و افراطی هستند.(هدی السادی ۴۵۹)
همچنان جایی دیگری نوشته است.
خوارج یک گروهی از باغیان است به این دلیل به آنها خوارج گفته می شود که اینها در مقابل اشخاص بزرگ بغاوت (قیام) نموده اند. (فتح الباری ۲۹۶۱۲)
لا حُكْمَ إِلّا لِلّه (هیچ حکمی جز حکم خداوند نیست) شعار خوارج در اعتراض به حَکَمیت در جنگ صفین بود، خوارج با این شعار در مرحله اول مخالفت خود را با فیصله انسان‌ها اعلام کرده و حکمیت ابوموسی اشعری و عمرو بن العاص را که از طرف علی کرم الله وجهه و حضرت معاویه به عنوان حَکَم انتخاب شده بودند را نپذیرفتند و گفتند که حکومت تنها از آن الله متعال است و هیچ‌کس حق حکمیت را ندارد.
علی رضی الله عنه این شعار را سخن حقی دانست که از آن معنای باطلی اراده شده است، او وجود فرمانروا را چه نیکوکار و چه تبهکار و فاسد برای اداره جامعه لازم شمرد.
این شعار برای خوارج بعد از جنگ نهروان نیز ادامه داشت و به‌عنوان یکی از اصول اعتقادی آنها شناخته شده و در هر عرصه زمانی که ظهور میکنند تحت شعار فوق با مسلمانان مبارزه میکنند. نخستین اندیشه‌ای که خوارج بر آن اتفاق‌نظر داشته‌اند، تکفیر کسی است که مرتکب گناه کبیره شده است.[۵۹] فرقه‌ای از خوارج با نام ازارقه، در این اندیشه افراط کرده و معتقدند مرتکب گناه کبیره نمی‌تواند دوباره ایمان بیاورد و باید به سبب ارتداد، همراه با فرزندانش به قتل برسد و مخلد در آتش است. الملل والنحل ج 1 ص 140.
