خوارج یک گروه اعتقادی است که در تاریخ به عنوان گروهی که خواستار خشونت بود، شناخته می‌شود. این گروه با بسیاری از درگیری‌ها و وقایع در تاریخ دولت اسلامی ارتباط دارد که افکار نادرست آن هنوز در دوران کنونی وجود دارد. داعشی‌های امروزی همان خوارج دیروز هستند.
تعریف “خروج” و “خوارج”:
۱_: امام شافعی رحمه‌الله می‌فرماید: خوارج کسانی هستند که به جای اجماع مسلمانان و علما، تفسیر افراطی از قرآن و سنت ارائه می‌دهند و از این طریق وحدت امت اسلامی را متضرر می‌کنند.
۲_: علامه ابوالحسن اشعری رحمه‌الله می‌فرماید: خوارج کسانی هستند که به دلیل گناه یا خطا، مسلمانان را کافر می‌دانند و معتقدند که خروج و قیام علیه حاکمان مسلمان واجب است، در صورتی که خطای آنان را مشاهده کنند.
۳_: مورخ و مفسر معروف ابن اثیر رحمه‌الله در کتاب خود “الکامل فی التاریخ” خوارج را گروهی معرفی می‌کند که بر اساس تفسیرهای افراطی خود، مسلمانان را کافر دانسته و علیه حکومت‌های اسلامی قیام کرده‌اند.
۴_: شهرستانی در کتاب “الملل والنحل” خود تعریفی سیاسی از خوارج ارائه می‌دهد و می‌گوید: خروج به هر کسی اطلاق می‌شود که علیه امامی قیام کند که امت به طور شرعی بر امامت او توافق کرده‌اند.
وی می‌گوید: “هر کسی که علیه امام حق بایستد، خارجی خوانده می‌شود، چه این خروج در زمان خلفای راشدین باشد یا پس از آنان در زمان تابعین.”
علاوه بر این، سایر علما نیز تأکید کرده‌اند که هر کسی که با افکار خوارج هم‌نظر باشد یا اعمال آن‌ها را انجام دهد، خارجی محسوب می‌شود. مانند:
۱_: انکار تحکیم (حل اختلافات با میانجیگری)؛
۲_: کافر دانستن مرتکبین کبائر (گناهان بزرگ)؛
۳_: نظریه قیام علیه حکام ظالم؛
۴_: عقیده به اینکه مرتکبین گناهان کبیره به‌طور ابدی در جهنم خواهند ماند.
نام‌ها و القاب خوارج:
در منابع تاریخی و اعتقادی نام‌های مختلفی برای خوارج ذکر شده است. برخی از این نام‌ها مورد تایید خودشان است و برخی دیگر را رد می‌کنند. یکی از نام‌های معروف “خوارج” است که ارتباط مستقیم با افکار و اعمال خوارج دارد و تاثیرات زیادی در تاریخ زندگی سیاسی و اعتقادی امت اسلامی داشته است.
۱_: خوارج:
این نام معروف‌ترین و پرکاربردترین نام برای خوارج است که در مقالات و نوشته‌های تاریخی آمده و به نظر می‌رسد که سایر نام‌ها نسبت به این نام کم‌تر استفاده شده‌اند. این نام برای تمامی فرقه‌های آن‌ها به‌کار می‌رود و به نظر می‌رسد که هم می‌تواند ستایشی باشد و هم تحقیرآمیز.
اگر نام “خوارج” از این آیه مبارکه گرفته شده باشد: “وَ مَن يَخْرُجْ مِن بَيْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى الله وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى الله” (النساء: ۱۰۰) آنگاه این نام ستایشی است و از نظر آن‌ها این نام به همین معنا انتخاب شده است و خود را به همین دلیل خوارج می‌خوانند، چنان‌که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
اما اگر این نام به معنای خروج علیه امامان، مردم، دین یا حضرت علی بن ابی‌طالب رضی‌الله‌عنه گرفته شود، بدون شک این نام تحقیرآمیز است و مخالفان این نام را به آن‌ها خواهند داد. این معنا از نظر بسیاری از علما و نویسندگان فِرق مناسب‌تر است؛ البته خوارج با این معنا مخالف اند زیرا خود را حق می‌دانند که خروجشان علیه امامان یا مردم مطابق نظر خودشان صحیح است.
تمام تاریخ‌نگاران فرقه‌ها برای یادآوری این نام (خوارج) اتفاق نظر دارند و در “فتح الباری” روایت‌های مختلفی از رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلّم در مورد خوارج نقل شده است.
در یکی از روایات بزار که از طریق شعبی از مسروق و از عایشه رضی‌الله‌عنها نقل شده است، آمده است: رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم در باره خوارج سخن گفته و فرمودند:
“هُم شِرَارُ أُمَّتِي، يَقتُلُهُم خِيَارُ أُمَّتِي.” (آن‌ها بدترین افراد امت من هستند و بهترین افراد امت من آن‌ها را خواهند کشت).
ابن جوزی از عبدالله بن ابی‌أوفی رضی‌الله‌عنه نقل کرده که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود:
“الخوارج كلاب النار.” (خوارج سگ‌های دوزخ هستند).