الهام
این یک مسأله خطر ناک است که خوارج به سبب آن حضرت علی و حضرت معاویه رضی الله عنهما را کافر خطاب کردند ، از علی رضی الله عنه جدا و بر ضد وی به جنگ پرداختند.
آنها به این آیت استدلال میکردند: (اِنِ الحکم الا لله) (نیست حق فیصله کردن مگر برای الله) و اعتراض میکردند که چرا علی رضی الله تعالی عنه به جای فیصله الله تعالی؛ فیصله را به دو أصحاب سپرد تا در بین او و معاویه رضی الله تعالی عنه فیصله کند، آنها می‌گفتند که حکم معاویه در شرع الله تعالی معلوم هست یا همرایش جنگ میکنیم یا تسلیم میشوند دیگر راهی وجود ندارد.
ترجمان القرآن عبدالله بن عباس رضی الله تعالی عنه در مناظره با خوارج استدلال نموده فرمود: میگویید که حضرت علی رضی الله تعالی عنه دو شخص را برای فیصله کردن گماشت، شما ببینید که الله تعالی در درباره خرگوش و همانند آن دیگر حیواناتی که شکار میشوند، و قیمت آن هم چهارم حصه يک درهم باشد فیصله را به مردم واگذار مینماید و چنین میفرماید: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْتُلُوا الصَّيْدَ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ} إلی قوله : {يَحْكُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ}. یعنی اگر حیوانی را مسلمانانی که در عمره یا حج احرام بسته است بکُشد پس برای تعین قیمت باید دو شخص عادل گماشته شود تا اینکه احرام بسته کننده قیمت تعین شده را بپردازد
پس شما ببینید که آیا حَکم قرار دادن اشخاص در مورد شکار یک خرگوش و دیگر حیوانات بهتر است یا در خون مسلمان ها و در بين آنها در آوردن صلح بهتر است؟
و همچنان زمانی که اختلافات بین زن و شوهر زیاد شود، الله تعالی أمر میکند که یک حَکم (فیصله کن) از خانه زن و دیگر از خانه مرد تعین شود، تا اینکه در میان این زن و شوهر جورآمد کند چنانچه الله تعالی ميفرمايد: {وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا}. پس الله تعالی فیصله کردن اشخاص را یک راه سالم دانسته است.
استدلال خوارج امروزه در مسئله (حکم بغير ما انزل الله) با برادران پیشینه خود زیاد شباهت دارد، اینها میگوید که: حکم بغیر ما انزل الله (فیصله بدون شرع الله تعالی) چنان کفر است که مسلمان را از اسلام میکشد.
الله تعالی در قرآن درباره (حکم بغير ما انزل الله) ميفرمايد: ومن لم يحکم بما أنزل الله فأولئک هم الکافرون. ومن لم يحکم بما أنزل الله فأولئک هم الظالمون. و من لم يحکم بما أنزل الله فأولئک هم الفاسقون.
تفسیر: و آنکس که بدون الله تعالی. و کسی که بدون آنکه الله تعالی نازل کرده است به چیزی دیگر فیصله کند؛ پس آنها کافران اند/ ظالمان اند/ فاسقان اند.
در بارهٔ آیت نخستین از ترجمان القرآن (عبدالله بن عباس رضی الله تعالی عنه) پرسيده شد؛ وی فرمود: کفر دون کفر، این همان کفر است که از کفر پایینتر است؛ یعنی گناه کبیره است، بعضی اوقات بر گناهان کبیره اطلاق کفر می‌شود طوری که در حدیث می‌آید: سباب مسلم فسوق و قتاله کفر (دشنام دادن مسلمان فسق و جنگ کردن همرایش کفر است).
