حکم خوارج از نظر علمای اسلام:
همان‌طور که پیش‌تر برخی از ویژگی‌های خوارج را برشمردیم، بحث نمودیم که آن‌ها قرآن می‌خوانند اما از گلوی شان نمی‌گذرد. همچنین، تاریخ گواهی می‌دهد که خوارج هرچند ظاهراً عبادت‌کننده بودند اما دل‌های‌شان کور، گوش‌های‌شان ناشنوا و نفس‌های‌شان شرور بود.
خوارج گمان می‌کردند که بر حق هستند و قرآن را بر اساس تمایلات نفسانی خود تفسیر می‌کردند. به‌همین دلیل حضرت عبدالله بن عمر رضی‌الله‌عنه می‌فرمود: «خوارج بدترین مخلوقات خداوند هستند» زیرا آن‌ها آیاتی را که در باره کافران نازل شده بود، بر مؤمنان تطبیق می‌دادند.
شیطان خوارج را از راه افراط و غلو از دین خارج کرد؛ آن‌ها از حدود شریعت تجاوز کردند و در عبادت، راه اعتدال را رها کردند. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلّم فرموده‌اند: «يَمرُقونَ مِنَ الدِّينِ مَروقَ السَّهمِ مِنَ الرَّميَّةِ» یعنی: «از دین چنان خارج می‌شوند که تیر از کمان خارج می‌شود.»
حکم خوارج از نظر علما از دو جنبه بررسی شده است:
۱. حکم جنگ با خوارج؛
۲. حکم تکفیر خوارج.
جنگ با خوارج:
هیچ شکی نیست که جنگ علیه خوارج واجب است و این مسئله از قرآن، سنت و اجماع ثابت شده است. در قرآن، این آیت دلیل محکمی است: «وَإِن طَآئِفَتَانِ مِنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ ٱقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا ۖ فَإِنۢ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى ٱلْأُخْرَىٰ فَقَاتِلُوا ٱلَّتِى تَبْغِى حَتَّىٰ تَفِىٓءَ إِلَىٰ أَمْرِ ٱللَّهِ» (سوره حجرات، آیه ۹)
ترجمه: «و اگر دو گروه از مؤمنان با هم بجنگند، میان آن‌ها صلح برقرار کنید. اما اگر یکی بر دیگری ستم کرد، با گروه ستمگر بجنگید تا به فرمان خدا بازگردد.»
این حکمی صریح است که باید با گروه سرکش جنگید تا به جماعت مسلمانان بازگردند. خوارج نیز از جماعت مسلمانان جدا شدند و سلاح علیه آن‌ها برداشتند؛ بنابر این، جنگ با آن‌ها واجب است. در طول تاریخ، هر زمان خوارج ظهور کرده‌اند، جنگ با آن‌ها واجب شمرده شده است.
در احادیث نیز وجوب جنگ علیه خوارج بیان شده است. از جمله، حضرت علی بن ابی‌طالب رضی‌الله‌عنه روایت می‌کند که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلّم فرمودند:
«در آخرالزمان قومی پدید می‌آیند که عمرشان کوتاه و عقل‌هایشان ضعیف است. بهترین سخن را می‌گویند، اما از اسلام چنان خارج می‌شوند که تیر از کمان خارج می‌شود. ایمان آن‌ها از گلویشان پایین‌تر نمی‌رود. هرجا آن‌ها را یافتید، بکشید؛ زیرا کشنده‌ی آن‌ها در روز قیامت پاداش دارد.»
علمای اسلام از این حدیث استدلال کرده‌اند که کشتن خوارج واجب است، حتی اگر آغازگر جنگ نباشند. علامه ابن قدامه رحمه‌الله می‌گوید: «کشتن خوارج واجب است، حتی اگر زخمی باشند، باید آن‌ها را نابود کرد؛ زیرا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلّم دستور کشتن آن‌ها را داده و برای کشنده‌ی آن‌ها ثواب بیان کرده است.»
شیخ‌الاسلام ابن تیمیه رحمه‌الله می‌گوید: «امت اسلامی اعم از سلف و خلف و امامان، بر وجوب جنگ با خوارج اجماع دارند. جنگ با خوارج واجب است زیرا آن‌ها امت را تفرقه‌انداز می‌کنند، اتحاد مسلمانان را از بین می‌برند و در برابر دشمن آن‌ها را تضعیف می‌کنند.»
علامه ابن هبیره رحمه‌الله نیز می‌گوید: «جنگ با خوارج از جنگ با مشرکان مهم‌تر است، زیرا در اینجا اصل اسلام حفظ می‌شود، اما جنگ با مشرکان تنها برای منفعت است و حفظ اصل از منفعت ارزشمندتر است.»
