نشانه‌های بردگی فکری
۱- تقلید بدون تفکر و اندیشه:
پذیرش افکار و نظریات بیگانگان بدون تحقیق، آگاهی و علم.
۲- تحقیر فرهنگ و ارزش‌های اسلامی خود:
بی‌ارزش شمردن سرمایه‌های دینی، فرهنگی و فکری خود و برتری دادن به ارزش‌های دیگران که نه‌تنها یک خطا محسوب می‌شود بلکه گاهی انسان را از دین مقدس اسلام نیز محروم می‌سازد.
۳- فراموشی تاریخ و تمدن خود:
دستاوردهای تاریخی خود و درس‌های گرفته شده از آن را فراموش نمودن و در مقابل تنها تاریخ دیگران را معیار پیشرفت دانستن، چنان‌که امروزه مسلمانان تاریخ ظالمانه چنگیزخان را مطالعه می‌کنند اما قهرمانان امت خود همچون صلاح‌الدین ایوبی، طارق بن زیاد و محمد بن قاسم را به فراموشی سپرده‌اند، آیا این جفا در حق تاریخ و تمدن اسلامی نیست؟
۴- پیامدهای تقلید از دیگران:
از دست دادن هویت اصلی خود و سد کردن راه پیشرفت در جامعه.
عوامل بردگی فکری
۱- ضعف علمی و آموزشی:
فقدان علم و دانش که پایه اصلی تفکر مستقل و آزاد را تشکیل می‌دهد.
۲- استعمار و تأثیرات آن:
ملت‌های استعمارگر تلاش کرده‌اند که افکار ملت‌های تحت اشغال را به بردگی بکشند تا کنترل سیاسی و اقتصادی آنان آسان‌تر شود.
۳- ناآگاهی از ارزش‌های خود:
فقدان آگاهی نسبت به ارزش‌های دینی و فرهنگی.
۴- تأثیر رسانه‌ها و تبلیغات:
زیبا نشان دادن فرهنگ‌ها و نظریات بیگانه و بی‌ارزش نشان دادن فرهنگ خودی توسط رسانه‌ها؛ نشانه‌ای از بردگی فکری است.
راه‌های رهایی از بردگی فکری
۱- گسترش علم و دانش:
اولویت دادن به آموزش، پژوهش و پیشرفت علمی و ایجاد یک نظام آموزشی مستقلی که با اسلام، فرهنگ و ارزش‌های خودمان هماهنگ باشد.
۲- شناخت فرهنگ و ارزش‌های اسلامی خود:
افزایش آگاهی درباره ارزش‌های دینی و فرهنگی و مطالعه تاریخ اسلام.
۳- پرورش تفکر مستقل اسلامی:
ترویج افکاری که استقلال فکری امت اسلامی را حفظ کرده و زمینه پیشرفت را فراهم سازد.
۴- تربیت نسل جدید:
آموزش نسل نو درباره تفکر آزاد اسلامی، اهمیت تاریخ و ارزش هویت خودمان؛ از طریق رسانه‌ها یا تبلیغات خانوادگی تا تفکر مسلمانان پرورش یابد.
۵- محافظت از زبان اسلامی:
ترویج و آگاهی‌دهی درباره اهمیت زبان اسلامی که همانا زبان عربی است.