نظام اسلامی یکی از نیازمندی‌های اساسی و بزرگ بشریت به‌شمار می‌آید که در نبود آن، جهل، تعصب و ظلم در جامعه گسترش می‌یابد. از آغاز خلقت بشریت تا به امروز، همین نظام‌های اسلامی بوده‌اند که امور انسان‌ها را تنظیم کرده، عقایدشان را تقویت نموده و عدالت اجتماعی را برقرار کرده‌اند.
در زمانی که جهان در تاریکی‌های جهل غرق بود، عدالت اجتماعی پایمال بود و اشراف با استثمار طبقات پایین‌تر از خود زندگی می‌کردند؛ ریشه‌ی تمام این ناهنجاری‌ها، نبود نظام اسلامی بود. پس از هجرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم به مدینه‌ی منوره زمانی که پایه‌های نظام اسلامی استوار شد و مسوّده حکومتی تهیه گردید تمام این ناهنجاری‌ها از بین رفت. مدینه منوره به فضایی تبدیل شد که در سطح جهان بی‌نظیر بود.
این ویژگی سبب شد که دامنه‌ی نظام اسلامی به تدریج گسترش یابد و امپراتوری‌های بزرگ روم و فارس فروپاشند. مناطق مصر، شام و فلسطین نیز بخشی از این نظام مقدس شدند.
کاروان (نظام اسلامی) که از سرزمین حجاز به حرکت افتاد، با سرعتی غیرقابل پیش‌بینی در منطقه گسترش یافت، زیرا همه قبایل این نظام را نمادی از اتحاد و ذخیره‌ای از مزایا می‌دانستند و عملاً احساس می‌کردند که قلمرو این نظام، سرشار از آرامش و عدالت اجتماعی است.
در اینجا تلاش می‌کنم تا ویژگی‌های نظام اسلامی را جمع‌آوری کنم. اگرچه پرداختن به تمامی این ویژگی‌ها از توان قلم خارج است اما در حد توان از تلاش دریغ نخواهم ورزید.
مزایا/ویژگی‌های نظام اسلامی:
۱-: تطبیق و اجرای احکام الهی؛
خلقت انسان برای این است که وظایف محوّله را انجام دهد و تمام عبادات و احکام الهی را به‌جا آورد چنانکه خداوند متعال می‌فرماید:
«وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا». (هود/۷)
ترجمه: او ذاتی است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید در حالی که عرش او بر آب قرار داشت تا شما را بیازماید که کدام یک در عمل بهتر است.
همچنین می‌فرماید: «وَ مَا خَلقتُ الجنَّ وَالإنسَ إلَّا لِیُعبُدون» (ذاریات/۵۶)
ترجمه: جن و انس را نیافریده‌ام جز برای اینکه من را پرستش کنند.
تمام تلاش نظام اسلامی بر این‌ست تا مسلمانان را به انجام صحیح عبادات و سایر احکام الهی تشویق کند. به این منظور، نهادی مستقل تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر را در ساختار معاصر خود دارد، استقامت کاری این نهاد، تشویق به عبادات، تبلیغ احکام الهی و اخلاق نیکو در میان مسلمانان است.
هر تن از ما به عنوان فرد، در دنیایی که در حدیث شریف به آن «مزرعة الآخرة» (کشت‌زار آخرت) گفته شده است، مکلف هستیم برای آخرت آماده شویم؛ آنچه که سعادت اخروی را نصیب ما می‌گرداند، انجام دهیم و نظام اسلامی می‌تواند ما را به این هدف برساند. نظام اسلامی افراد تحت پوشش خود را به عمل به اصول آن که برگرفته از قرآن و حدیث است، ملزم می‌کند.
۲-: از بین بردن تعصبات زبانی، قومی و منطقه‌ای؛
نظام اسلامی برخلاف سایر نظام‌ها، احزاب و گروه‌های قومی را به رسمیت نمی‌شناسد، رعیت خود را به پشتون، تاجیک، ازبیک و … تقسیم نمی‌کند و انگیزه تقسیم به اسم عرب و عجم را نمی‌پذیرد.
این حقیقت به خوبی زمان واضح می‌گردد که سیرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم را به دقت بررسی کنیم؛ هنگامی که به مدینه منوره تشریف آورد، میان دشمنان دیرینه‌ای همچون اوس و خزرج، برادری برقرار کرد که سال‌ها درگیر جنگ بودند، اما در سایه نظام اسلامی با رهبری پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلّم به وحدت رسیدند و فاصله‌های میان شان از بین رفت.
به‌همین وجه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «ليس منا من دعا إلى عصبية وليس منا من قاتل على عصبية وليس منا من مات على عصبية». رواه أبو داود
ترجمه: هرکس که مردم را به تعصب دعوت کند، یا بر اساس تعصب بجنگد، یا بر پایه تعصب بمیرد، از ما (مسلمانان) نیست.
پس نظام اسلامی حقوق برابر به تمام افراد جامعه می‌دهد و هیچ امتیازی برای قومی نسبت به دیگری قائل نمی‌شود. این ویژگی، یکی از دلایل اصلی ارتقا و گسترش زمینی نظام اسلامی است.